Voleybolda hücum türlerinin istatistiksel ve biomekanik analizleri üzerine bir araştırma
Elde edilen istatistiklerde Türk genç milli takımının hücum türlerinin kullanımında ve hücum sonrası başarılı oyun kurmada Yunan genç milli takımından daha başarılı olduğu görülmüştür. Bunu kısa pasa ve yatık pasa hücumlar takip etmiştir. Yunan takımı kısa ve yatık pasa hücumları daha çok kullanmıştır. Türk ve Yunan takımları yüksek pasa hücumları daha çok kullanmıştır. Türk takımı ise, yüksek pasa hücumu daha çok kullanmıştır. Oyuncular arasında yüksek pasa iştirak oranının Yunan takımında daha yüksek olduğu gözlenmiştir.
Hücum türlerinin özellikleri dikkate alındığında takımların bunları kullanma oranlan onların oyun niteliğini, bunlardaki başarı değerleri de ekiplerin beceri seviyesini gösterecektir. Sayısal verilerle yapılan istatistiki çalışmalar ekiplerin ve oyuncuların baskın değerlerini ortaya koyacaktır. Ayrıca yapılan biomekanik çalışmalar ile de hem bu pas türlerinin genelde sahip olduğu mekanik nitelikleri görülecek hem de bazı ülke oyuncularının bu hücum türlerindeki fiziksel öne çıkan farklılıkları ortaya konularak değerlendirilecektir.
Tüm spor dallarında olduğu gibi voleybolda da uygulanan teknik hareketlerde insan vücudu ve kullanılan araçlarla ilgili mekanik özelliklerin bilinmesi, savunmadaki oyuncularının rakibin ve kullandığı topun açısal, hız ve hareket niteliklerini daha iyi değerlendirerek avantajlar sağlamasını mümkün kılar. Aynı avantajların geliştirilmesi hücum oyuncularıiçin de söz konusudur.
İstatistiki çalışmada kullanılacak verilerde herhangi bir kaybı gidermek, dolayısı ile buradaki hata payını en aza indirebilmek için müsabaka esnasında canlı olarak değil, filme alınarak inceleme yapılmıştır. Böylece her teknik hareket teker teker gözden kaçırılmadan incelenmiştir. Biomekanik çalışmalarda kullanılan hücum türleri de aynı filmlerden, başarılı görülenler arasından seçilmiştir. Üzerinde çalışılan biomekanik özellikler, film analizi ve elde edilen görüntüler üzerindeki dik üçgen trigonometrik bağıntıları ile hız ve yol formülleri kullanılarak hesaplanmıştır.
Yüksek Pasa Hücum: Oyun içerisinde en çok kullanılan pas türüdür. Çünkü hücumda yüksek pas, savunmadan kötü çıkarılan topları kullanmada, oyunu rahatlatma ve yavaşlatma amacı düşünüldüğünde, rakibin hareketli ve dikkatli blok takip etmesi durumunda bloğu daha rahat geçebilme gibi avantajları dikkate alınarak pasörler tarafından sıklıkla kullanılmaktadır. Özellikle boy ortalaması yüksek, dolayısıyla çabukluk özelliği daha kısıtlı olan ekiplerde öncelikle kullanılmaktadır. Rahat kullanılması ve daha az risk taşıması özelliklerinin yanı sıra bio mekanik özelliklerinin de avantaj taşıdığı, çalışmanın ileriki kısımlarında anlaşılacaktır.
Kısa Pasa Hücum: Oyunu iyice hızlandırarak rakip blok savunmasını dağıtabilme, bazı hızlı hücum varyasyonlarını uygulayabilme, dolayısı ile bloksuz veya tek bloklu hücum yapabilme becerilerinin gerçekleştirilebilmesi amacı ile kullanılan pas türüdür.
- Takımların Hücum Türlerini Kullanım Yüzdeleri
Yüksek pasa hücum kullanımı her iki takımda da yüksek çıkmıştır. Türk takımının yüksek topa hücumu Yunan takımından daha çok kullandığı görülmektedir. Yunan takımının topu oyunda daha hızlı kullandığı, daha çabuk toplarla hücum yaptığı kısa pasa ve yatık pasa hücum kullanım nispetinin daha yüksek olması ile görülmektedir. Fakat Türk takımının blokta ve arka alan savunmasında daha başarılı olması, artık spor sahalarında geleneksel hale gelen Türk – Yunan çekişmesinde saha ve seyirci avantajını kullanmamız, onların hızlı hücumlardaki başarı seviyesini indirmiş, Türk takımının savunma başarısını arttırmıştır. Bunlar ise Türkiye’nin maçı kazanmasında önemli etken olmuştur.
- Takımların Hücum Türlerini Kullanım ve Hücum Sonrasında Oyun Kurma Başarılarının Yüzde Değerleri:
Türk Genç Milli Voleybol takımının bu maçta kullanımdaki en başarılı hücum türü kısa pas hücumlar olmuştur. Bunu yatık pasa hücumlar ve yüksek pasa hücumlar izlemiştir. Aynı sıralama Yunan Genç Milli takımı için de söz konusudur. Fakat her hücum türünün uygulamadaki başarı yüzdeleri Türk takımında daha yüksek elde edilmiştir. Aynı şekilde her hücum türünde kullanım sonrasında oyun kurmadaki başarı değerleri Türk takımında daha yüksek elde edilmiştir. Hızlı oyun kurarak çabuk hücum yapma avantajını elde etmek isteyen Yunan takımı kısa pasa hücumu, Türk takımından çok daha fazla kullanmıştır. Fakat Türk takımının bloktaki takibi ve arka alandaki savunmasının başarısı onlara bu avantajı vermemiştir. Yunan takımının kısa pasa hücumu kullanımının daha çok olmasına rağmen kısa pasa hücumda başarı değeri Türk takımında daha yüksek elde edilmiştir. Yüksek ve Yatık Pasa hücumlarda da aynı olgular söz konusu olunca müsabaka Türk takımı lehine sonuçlanmıştır.
- Yüksek Pasa Hücumlara İştirak Eden Oyuncu
Burada takımların yüksek pasa hücumlarla ilgili ölçümlerinin değişiklik indeksleri hesaplanmıştır. Türkiye Genç Millî Voleybol Takımı için Yunanistan Genç Milli Voleybol takımının Değişiklik indeksi, Türk Genç Milli Voleybol takımından daha yüksek çıkmıştır. Yani, Yunan takımının Yüksek Pasa hücum dağılımı Türk takımına göre daha geniş bir alana yayılmakta, Yunan voleybolcuları hücuma daha yaygın bir şeklide iştirak etmektedirler.
Türkiye – Yunanistan Genç Erkekler Voleybol müsabakasında her iki takım da yüksek pasa hücumu daha çok kullanmışlardır. Yine her iki takım için hücum kullanım sıralaması kısa pasa hücum ve yatık pasa hücum şeklinde devam etmektedir. Hücumdaki başarı sıralaması yine her iki takım için kısa pasa hücumlar, yatık pas’a hücumlar ve yüksek pas’a hücumlar şeklinde gerçekleşmiştir. Yunan takımı kısa ve yatık pasa hücumu yani çabuk hücumları daha çok kullanmıştır. Bu şekilde hızlı hücumlarla sonuca gitme düşüncesi içeri- sindedirler. Türk takımının bu hücum değerleri ise daha düşüktür. Fakat, şu anda gençler kategorisinde yer alan takımların bu tür hızlı hücumlara, organizasyonlara yer vermesi onlarda bu anlayışın yerleşmesine sebep olabilecektir. Bu tür hızlı hücumları yapabilme başarılı arka alan savunması ile doğru orantılı olduğu için, bu savunma başarı değerleri de otomatikman gelişecektir. Bu ise birkaç yıl içinde daha başarılı, hızlı hücum yapabilen, iyi savunma yapıp arka alanda iyi top çıkarabilen bir Yunan takımı meydana getirebilecektir. Bu gelişim özelliği dikkate alınması gereken bir örnektir. Türk takımlarına yıldız ve gençler seviyesinde bu olguların kazandırılması, istenilen anlayışın geliştirilmesi çalışmalarına ağırlık verilmesi gereklidir. Yüksek pasa hücumlarda Yunanistan Genç Erkek Voleybol Milli takımının oyuncularının hücuma iştirak yaygınlığının Türk takımından daha yüksek olduğu ortaya çıkmıştır. Biomekanik özelliklerin incelenmesinde, ortalama değere bakarsak arka alanda yapılan hücumların en yüksek hız değerine sahip olduğu görülmektedir. Bunu sırası ile kısa pasa hücum, yatık pasa hücum ve yüksek pasa hücum izlemektedir. En yüksek değerler dikkate alındığında, arka alandan hücum, yüksek pasa hücum, yatık pasa hücum ve kısa pasa hücum sıralaması söz konusudur. Hücum türlerindeki bu hız değerleri, topun uçuş yolu miktarı, topun havada kalma süresi savunma oyuncularının zor reaksiyon sürelerindeki başarıyı etkileyecekleri için önem arzetmektedirler. Araştırmadaki diğer biomekanik özellikler, smaç vuruş açıları, topun yere değme açısı, arka alan savunmacılarının savunma pozisyonlarındaki yerle vücut açılarının düzenlenmesi, savunmadan geri yansıyacak topun gidiş açılarının ayarlanması, dolayısı ile topun pasöre daha rahat gönderilebilmesini temin etme açısından dikkatle incelemeye gerek duyulmalıdır. Biomekanik özelliklerin oyuncular arasındaki değerlerinin karşılaştırılmasında, yabancı ülke voleybolcularının Türk Genç Erkek Millî Voleybolcularımıza nispeten yatık pasa hücum haricinde açık bir üstünlük taşıdıkları izlenmektedir.
V O L E Y B O L D A HÜCUM TÜRLERİNİN İSTATİSTİKSEL VE BİOMEKANİK ANALİZLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA (Genç Erkekler Voleybol Avrupa Şampiyonası Finalleri / Eylül 1994, Türkiye – Yunanistan Müsabakası Örneği)
Erdoğan Y ILMA Z *
