Korona virüs dönemi sporda zihinsel hazırlığın önemini bir kez daha ortaya koydu. Ancak pandemi sürecinde çoğu sporcunun eve kapanıp çalışmalarına devam etmesi, bazılarının ise (Cristiano Ronaldo) imkanları dahilinde gerek ada satın alarak, gerekse evlerindeki spor salonlarında hazırlıklarını sürdürmeleri kriz anında bulunan çözümler olarak karşımıza çıkmaktadır. Sporun ve sporcunun asıl problemi ise planlı ve disiplinli bir şekilde hem fiziksel hem de zihinsel çalışmanın sürdürülmesidir.
Sporcular performansı sergileyen kişiler olarak küçük yaşlardan itibaren uzun antrenman saatleri ile beceriyi kazanmaya çalışırlar. Sporculuğun başlarında fiziksel beceriler ve sahadaki taktiksel başarı daha önemlidir. Ancak bu durum yaş ilerledikçe yerini zihinsel dayanıklılık ve başarıya bırakır. Günümüzün en iyi futbolcularından biri olan Lionel Messi’nini şu sözü olayı net bir şekilde açıklamaktadır.
“Yetenek tek başına yetmez, başarı için fiziksel ve zihinsel dayanıklılık gerekir”
(28 Mayıs 2020 TRT Spor Ana Haber)
Geçtiğimiz günlerde ise 30 yıl sonra İngiltere Premier ligde şampiyon olan Liverpool takımının başarını izledik. Olayın arka planında Liverpool takımı teknik direktörü Jurgen Klopp’un zihinsel antrenmana verdiği önemin yattığını söyleyebiliriz. Alman teknik adamın neden psikolojik hazırlığa bu kadar önem verdiğini 2011 yılında Almanya Köln Spor Üniversitesinde araştırma için bulunduğum dönemlerde öğrenmiştim. Almanya futbol federasyonu sporcu yetiştirme merkezi Köln Spor Üniversitesinin hemen yanındadır ve çok büyük bir spor kampüsü içerisinde spor psikolojisi ekibinin gözetiminde sporcuların zihinsel gelişimleri de takip edilmektedir. Haftalık toplantılarına katıldığım o dönemde Alman disiplininin ne olduğunu ve sporcularını mental olarak nasıl hazırladıklarını öğrendim. Liverpool’un başarısının temeli de bu felsefeye dayanmaktadır. Klopp 2015 yılında Liverpool ile ilk imzasını attığında şu sözü söylemiş ve yönetime iki zihinsel antrenman koçunun işe alınmasını istemişti.
“Şüpheci olmaktan inançlı olmaya dönüşmek zorundayız” (08.10.2015)
İlk anda istediği kişileri işe almayan yönetimin bu tavrına ise maaşlarını kendi ödeyerek yanıt verdi ve çalışmalarına devam etti. Başarıların gelmesi ile birlikte daha sonra yönetim tarafından işe alınan kişilerin maaşları ve tüm masrafları takım tarafından ödendi. Antrenmandaki teknik, taktik ve fiziksel çalışmanın önemini her seferinden belirten Klopp aynı zamanda zihinsel hazırlığın da diğer çalışmalar kadar önemli olduğunu belirtiyordu. Oyuncuları ile birlikte yaşayan ve onlara yakınlığı ile bilinen teknik adam aynı zamanda takımdaki iletişim gücünü de artırarak başarıyı getiren faktörü yarattı.
2019 yılında jimnastik milli takımında yaptığım şey de buna benzer bir durumdu. Milli takımla çalışmaya başladığımda kendine inanan ve çok çalışan bir ekip vardı. Ancak istenilen başarının gelmesi için detaylı bir plan ve sistematik bir çalışma gerekliydi. Milli takım antrenörleri ve teknik ekibi ile yaptığımız çalışmalarda, sporculara özgü zihinsel antrenman programlarını uygulamaya geçirmemiz ve disiplinli çalışmamız sonucunda tarihte ilk defa dünya şampiyonluğu ve dünya ikinciliği gelmişti. Ancak üzülerek söylüyorum, şampiyonadan sonra bütün sistem bozuldu. Milli takım koordinatörü, fizyoterapisti ve mentörünün işine son verildi. Çalışmaya başlarken özellikle üzerinde durduğum düzenli ve sistematik çalışma maalesef devam ettirilmedi. Liverpool şampiyonluğunu beş yıl sonra almış ve sistemli çalışmaya sabırla devam etmişti ancak Türkiye’de yine aynı şey yapılmıştı. Sporu yönetmeyi bilmeyen yöneticiler başarının devam etmesi için gereken şeyi yapmamıştı.
“Ülkemizde çoğu antrenör, sporcusunun hem fiziksel hem de zihinsel olarak hazır olmasını ister ancak zihinsel hazırlık için yıllık antrenman programlarına pek bir şey koymaz. Zihinsel hazırlık denildiğinde genel olarak bir önceki müsabakada yapılan hatalar izletilir ve pozisyonlar için zihinsel bir algı yaratılmaya çalışılır. Ya da istenilen durum için başka örnekler verilerek oyuncu motive etmeye çalışılır. Bu eski yöntemler işe yararmış gibi görünse de çoğu zaman işe yaramaz. Çünkü her sporcunun hazır bulunuşluk düzeyleri, karar verme mekanizmaları, algıları, özgüvenleri, iletişimleri farklıdır. Buradaki en büyük hata, sporculara hataları izletilerek doğruları yapmalarını beklemektir. Önemli olan sporcunun yapması gereken beceriler üzerine pozitif bir zihinsel hazırlık antrenman ortamı yaratılmasıdır.”
Bu paragraf benim “Sporda zihinsel antrenman” kitabımdan alıntıdır. İşin özü de budur. Sporcunun psikolojisini hazırlamak için önce bunu antrenman programının içine koymak gerekir. Modern sporun içerisinde zihinsel hazırlığın önemini artık bilmeyen yok. Ancak halen hazır olmadığımız şey bunu söylemden uygulamaya geçirmek. Çalıştığım birçok sporcu geleneksel yöntemler ile kendi başarılarını artırabileceğini sanıyor. Bu düşünceleri bazen doğru da olabilir ancak sürekli başarı için zihinsel hazırlık antrenmanlarını düzenli yapmak gerekir. Başarının devamı fiziksel ve zihinsel çalışmanın aynı oranda yapılmasına bağlıdır.
Sporculuk yaşamınızda başarılar dileğiyle…
Doç. Dr. Rıdvan EKMEKÇİ
Zihinsel Antrenman Koçu
