GDS Üzerine Bilimsel Bir Çalışma
Voleybolda Görüntülü Değerlendirme Sisteminin Klasman Hakemlerinin Bakış Açısına Göre İncelenmesi
Voleybolda hakem hatalarının önüne geçebilmek adına ülkemizde 2015 yılından itibaren Video Değerlendirme Sistemi kullanılmaktadır. Araştırmanın amacı, bu sistemin işlevselliğini Efeler ve Sultanlar Liglerinde görevlendirilen Klasman Voleybol Hakemlerinin bakış açısıyla incelemek ve sistemin geliştirilmesine yönelik görüş ve öneriler sunmaktır.
Aralık 2021 tarihinde Ankara’da düzenlenen Efeler ve Sultanlar lig maçlarını yöneten A ve AB Klasman voleybol hakemlerinin katıldığı ara seminerde bulunan 67 kişi katılım sağladığı bir çalışmadır.
Çalışmanın bulguları incelendiğinde; A ve AB Klasman Voleybol Hakemlerinin % 91,1’nin Görüntülü Değerlendirme Sistemi’nin maç seyrine olumlu katkı sağladığını, % 98,5’nin ülkemizde uygulanan GDS’yi yararlı bulduklarını, % 94’nün GDS ile oynanan maçlarda hakemlerin müsabakada daha rahat olduğunu gözlemlediklerini, % 98,6’sının GDS’nin, maç veya set sonucuna etki edebilecek sayılardaki hatalı kararları en aza indirdiğini, % 91,1’nin GDS’nin oyun kalitesi yüksek olan müsabakalarda set veya maç sonucuna doğrudan olumlu etkilediğini ve % 97’sinin GDS’nin hakemlerin özellikle maçın en zor anlarında karar vermeleri açısından işlerini kolaylaştırdığını belirtmişlerdir.
Sonuç olarak, Türkiye Voleybol Federasyonu en üst seviye liglerinden Efeler ve Sultanlar Lig karşılaşmalarını yöneten hakemlerin Görüntülü Değerlendirme Sisteminden memnuniyetlerinin çok yüksek seviyede olduğu sonucuna varılmıştır. Elde edilen sonuçlar ile karşılaşmaların adil sonuçlanmasına ve hakkın teslimiyetine Görüntülü Değerlendirme Sistemi’nin olumlu katkısı olduğu düşünülmektedir.
Öneriler
- GDS talebi inceleme sırasında oluşan bekleme süresi makul bekleme süresinin üstünde olduğu durumlarda, elde edilen verilere göre oyundaki ritmin düşmesine neden olduğu belirlenmiştir. Voleybol antrenörlerinin, rakibin yüksek performansını duraklatmak için taktik olarak GDS talebinde bulunmasının önüne geçilmesi adına hakemlere bu tür talepleri kabul etmeme yetkisi verilmesinin uygun olacağı söylenebilinir. Bu bekleme süresinin azaltılmasına yönelik, çözümler geliştirilmesi önerilmektedir.
- Takımların set içerisinde GDS kullanma hakkı sayısı, salonda bulunan skor tabelasında belirtilmesi sağlanabilinir.
- Hücum vuruşu ve blok sayılarıyla sonuçlanan rallilerin sonunda, takımlar tarafından talep edilen file teması kontrolünde oyuncuların fileye temasının oyun dışı olmasından önce mi sonra mı olduğu tartışmalara yol açmaktadır.
- Bu tartışmaların önüne geçilmesi maksadıyla salona ve yayıncı kuruluşa aktarılan görüntüde hem topun oyun dışı olduğu hem de oyuncuların fileye temas ettiği görüntünün bir karede yer verilerek sunulması önerilmektedir.
- Efeler ve Sultanlar ligi Play-Off Final Etabı karşılaşmalarında inceleme süresini azaltmaya yönelik katkısı olacağı ön görülmesi nedeniyle GDS Hakemi görevlendirilmesi daha faydalı olabileceği söylenebilinir. .
VOLEYBOLDA GÖRÜNTÜLÜ DEĞERLENDİRME SİSTEMİNİN KLASMAN HAKEMLERİNİN BAKIŞ AÇISINA GÖRE İNCELENMESİ
Ramazan ÇEVİK1
Dr. Murat BİLGİN1
Doç. Dr. Mehmet ŞAHİN2
ÖZET
Voleybolda hakem hatalarının önüne geçebilmek adına ülkemizde 2015 yılından itibaren Video Değerlendirme Sistemi kullanılmaktadır. Araştırmanın amacı, bu sistemin işlevselliğini Efeler ve Sultanlar Liglerinde görevlendirilen Klasman Voleybol Hakemlerinin bakış açısıyla incelemek ve sistemin geliştirilmesine yönelik görüş ve öneriler sunmaktır.
Araştırma, nicel araştırma yöntemlerinden tarama modeliyle gerçekleştirilmiştir. Araştırmada veri toplamak amacıyla geliştirilen ön-son test çalışması yapılmış 20 soruluk Görüntülü Değerlendirme Sistemi Anketi ile katılımcılara ulaşılmıştır. Araştırmanın örneklemini, 18 Aralık 2021 tarihinde Ankara’da düzenlenen A ve AB Klasman voleybol hakemlerinin katıldığı ara seminerde fiziki anket ile katılan toplam 67 kişi oluşturmaktadır. Verilerin analizi, SPSS 26.0 programı ile yapılmış olup demografik değişkenlere dair veriler frekans, yüzde ve ortalama analizlerine göre incelenmiştir.
Çalışmanın bulguları incelendiğinde; A ve AB Klasman Voleybol Hakemlerinin % 91,1’nin Görüntülü Değerlendirme Sistemi’nin maç seyrine olumlu katkı sağladığını, % 98,5’nin ülkemizde uygulanan GDS’yi yararlı bulduklarını, % 94’nün GDS ile oynanan maçlarda hakemlerin müsabakada daha rahat olduğunu gözlemlediklerini, % 98,6’sının GDS’nin, maç veya set sonucuna etki edebilecek sayılardaki hatalı kararları en aza indirdiğini, % 91,1’nin GDS’nin oyun kalitesi yüksek olan müsabakalarda set veya maç sonucuna doğrudan olumlu etkilediğini ve % 97’sinin GDS’nin hakemlerin özellikle maçın en zor anlarında karar vermeleri açısından işlerini kolaylaştırdığını belirtmişlerdir.
Sonuç olarak, Türkiye Voleybol Federasyonu en üst seviye liglerinden Efeler ve Sultanlar Lig karşılaşmalarını yöneten hakemlerin Görüntülü Değerlendirme Sisteminden memnuniyetlerinin çok yüksek seviyede olduğu sonucuna varılmıştır. Elde edilen sonuçlar ile karşılaşmaların adil sonuçlanmasına ve hakkın teslimiyetine Görüntülü Değerlendirme Sistemi’nin olumlu katkısı olduğu düşünülmektedir.
GİRİŞ
Amatörce yapıldığı dönemlerde daha az sansasyona sahne olan spor bugün tamamen profesyonelleşmiştir (Şahin2009). Bu profesyonelleşme, dünyanın pek çok ülkesinden sporcunun kulüp başarısı için transferinden başlayıp, spor salon ve malzemelerinin modernizasyonuna ve spor kurallarındaki değişiklerle hem voleybolu, hem sporu daha cazip hale getirmektedir. İzleyiciler için cazip olan sporda güçler arası mücadele hakem kararlarıyla bazen sekteye uğrayabilir. Bu durumu ortadan kaldırmak için hakkı korumak ve adaleti sağlama almak adına Görüntülü Değerlendirme Sistemi vazgeçilmez bir yaklaşım olmuştur. Voleybol branşında kulüpler ve ulusal takımlar düzeyinde son yıllarda sağlanan uluslararası başarı bilinmektedir. Sporda kazanılan ulusal ve uluslar arası başarıların toplumun günlük yaşamında bir değer oluşturması yeni bir olgu değildir (Şahin2009). Sporla ilgili yapılan başarı karşılaşmalarının sadece santimetre, gram, saniye sistemiyle kısıtlı kalması gerektiği açıktır.(Şahin 2018).
Belirlenmiş kurallar doğrultusunda yarışma, güç harcama ve eğlence maksadıyla bireysel veya grup olarak yapılan faaliyetlere spor denir (Dönmez, 2002). Spor çok farklı amaçlarla günümüze kadar hayatımızda yerini almıştır. Kişilerin dış görünüşlerini daha çekici hale getirmek, gözde kişilere eğlence sunmak ve bir topluluğun ilgisini çekmek gibi benzeri aşamalar ile spor kavramı günden güne gelişim göstermiştir (Çevik, 2022).
Günümüzde sporu oluşturan unsurlar genelde, seyirciler, sporcular ve hakemler bölümünde üç ana başlıkta incelenebilir. (Beyaztaş, 2019). Sporun önemli temel öğesi özellikle sporcular ile birlikte oyun sahasında mücadele eden ve o karşılaşmanın kaderini elinde tutan hakemlerdir (Pepe ve ark., 1999).
Voleybol, takım dinamiğine uyumlu hareket edebilmek, takımda sorumluluk alabilmek, iş birliğiyle çalışmak, lider olmak, kendine güvenen olmak, yerinde ve zamanında karar verebilmek dolayısıyla bu konuları gerektiren bir spor dalıdır (Aracı, 2001). Topla oynamaların hızlı bir şekilde birbirini takip etmesi ve çeşitli savunma ve hücum varyasyonlarının olması voleybolun en önemli ve ilgi çekici özelliğidir. Günümüz voleybolunda, seyir zevki yüksek gösteriyi ön planda tutmayı hedeflememesiyle seyirciler kazanmayı istemesinden ötürü hakem hataları yerine sporcuların sergilediği takım ya da bireysel mücadelelerinin bulunduğu sportif bir gösteriyi beklemektedirler. (TVF Hakemlik Rehberi ve Talimatları, 2023). Ayrıca voleybol birbirine bağlı birçok önemli unsuru da içerir. Bu unsurların uyumlu etkileşimi ralli oyunları içerisinde voleybolu özel bir konuma getirir (Fröhner, 1999). Voleybol sporunun hızlı oyun yapısı, bu branşın müsabakalarını yöneten hakemlerin karar vermelerini zorlaştırmakta ve müsabakalarda yapabilecekleri hatalı kararlar hem kendilerini olumsuz etkilemekte hem de taraftarların baskısı altında kalabilmektedirler (Akarçeşme ve ark., 2023). Bununla birlikte karşılaşmalardaki hakem hatalarının olması kulüpler, sporcular ve seyirciler üzerinde sosyal ve ekonomik açıdan yıkıcı sorunlara neden olmasıyla hakemlerin öz güven kaybetmesine, kaygı ve stres seviyeleri artmasına sebep oluşturabilir. (Koçak, 2019).
Hakemlikte oyun kurallarının tüm katılımcılara aynı seviyede, adil ve tarafsız olması önceliktir (Gökdemir & Karaküçük, 1996). Müsabakalardaki üst düzey oyunların hızına yetişebilmek ve hakemlerin bu müsabakalarda verdikleri kararlara yardımcı olması amacıyla teknolojik sistemlere ihtiyaçları günden güne artmaktadır (Tükenmez, 2021). Bu kapsamda, popülerliği gün geçtikçe artan salon voleybolunun üst düzey karşılaşmalarında kullanılan görüntülü değerlendirme sisteminin, hakemlerin doğru karar vermesine olumlu katkı sağlayıp sağlamadığının incelenmesi kaçınılmazdır. Bu amaçla bu çalışmada, GDS teknolojisinin kullanımının A ve AB Klasman voleybol hakemlerinin memnuniyet durumlarının belirlenmesi amaçlanmıştır.
Yöntem ve Model
Araştırma nicel araştırma yöntemlerinden tarama modeliyle gerçekleştirilmiş olup, elde edilen veriler üzerinden çalışılmıştır. Tarama model çerçevesinde çalışmada veri toplamak amacıyla salon voleybolunda uygulanan Görüntülü Değerlendirme Sistemi hakkında araştırmacılar tarafından geliştirilen 20 soruluk anket oluşturulmuştur. Ön test-son test çalışması, Gedik Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi 4. sınıf öğrencilerine sınıf ortamında birer ay aralığı ile planlanarak uygulanmıştır. Ön test sırasından anlaşılamayan ve cevap verilemeyen sorular yeniden tasarlanarak son test uygulanmıştır. Son test aşamasında katılımcıların tüm soruları anlaşılır ve eksiksiz cevapladığı görülmüştür. Anketin geçerlilik çalışması, Gedik Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi 4. Sınıf öğrencilerinin sınıf ortamında katılımıyla ve birer ay süre aralığında ön test-son test yöntemiyle kontrolü sağlanmıştır.
Evren ve Örneklem
Araştırmanın çalışma evreni, 18 Aralık 2021 tarihleri arasında Türkiye Voleybol Federasyonu tarafından organize edilen A ve AB Klasman Voleybol Hakemlerine yönelik ara seminere katılan hakemlerden oluşmaktadır.
Araştırmanın örneklemi, Türkiye Voleybol Federasyonun en üst ligi olan Efeler ve Sultanlar karşılaşmalarını yöneten 70 A ve AB Klasman hakemlerden 67 hakemin seminere katıldığı otelin seminer salonunda fiziki ankete katılımlarıyla verileri alınmıştır.
Veri Toplama Aracı
Katılımcıların demografik bilgileri ışığında araştırmacılar tarafından oluşturulmuş Kişisel Bilgi Formu ile toplanmış; Seyircilerin Salon Voleybolunda Görüntülü Değerlendirme Sistemi İncelenmesi için araştırmacılar tarafından geliştirilmiş “hiç katılmıyorum, katılmıyorum, kararsızım, katılıyorum ve kesinlikle katılıyorum” şeklinde çoktan seçmeli ve 5’li likert sistemli anket kullanılmıştır. Çalışma için Türkiye Voleybol Federasyonu tarafından gerekli izinler alınarak A ve AB Klasman voleybol hakemlerinin görüşleri alınarak veriler elde edilmiştir.
Verilerin Analizi
Araştırmacılar tarafından hazırlanan 20 soruluk Görüntülü Değerlendirme Sistemi anket formundan ulaşılan verilerin analizinde IBM SPSS 26 istatistik programı kullanılmıştır. Demografik değişkenlere ait veriler frekans ve yüzde analizine göre incelenmiştir. Anket soruları ise frekans, yüzde ve ortalama analizlerine göre yorumlanmıştır.
BULGULAR
Katılımcıların Demografik Özelliklerine İlişkin Bulgular
Çizelge 1: Katılımcıların Cinsiyet Dağılımı
| Değişkenler | N | % |
| Kadın | 13 | 19,40 |
| Erkek | 54 | 80,60 |
| Toplam | 67 | 100 |
Çizelge 1’de görüldüğü üzere çalışmaya dahil olan katılımcıların %19,40’si Kadın, %80,60’si Erkek seyircilerden oluşmaktadır.
Çizelge 2: Katılımcıların Yaş Durumu Dağılımı
| Değişkenler | N | % |
| 25-30 yaş aralığı | 1 | 1,5 |
| 31-35 yaş aralığı | 4 | 6,0 |
| 36-40 yaş aralığı | 24 | 35,8 |
| 41-45 yaş aralığı | 27 | 40,3 |
| 46-50 yaş aralığı | 6 | 9,0 |
| 51-55 yaş aralığı | 5 | 7,5 |
| Toplam | 67 | 100 |
Çizelge 2’de görüldüğü üzere çalışmaya dâhil olan katılımcıların çoğunluğu 41-45 yaş aralığı oluşturduğu görülmektedir.
Çizelge 3: Katılımcıların Eğitim Durumu Dağılımı
| Değişkenler | N | % |
| Ön Lisans | 2 | 3,00 |
| Lisans | 49 | 73,10 |
| Lisansüstü | 16 | 23,90 |
| Toplam | 67 | 100 |
Çizelge 3’te görüldüğü üzere çalışmaya dahil olan katılımcıların eğitim durumları %3,00’si ön lisans mezunu, %73,10’u lisans mezunu ve %23,90’u lisansüstü mezunudur.
Çizelge 4: Lisanslı Olarak Voleybol Oynama Durumu
| Değişkenler | N | % |
| Evet | 38 | 56,70 |
| Hayır | 29 | 43,30 |
| Toplam | 67 | 100 |
Çizelge 4’de belirtildiği üzere çalışmaya dahil olan katılımcı hakemlerin çoğunluğu (% 56,70) lisanslı olarak voleybol oynadığı görülmektedir.
Çizelge 5: Hakem Titri Dağılımı
| Değişkenler | N | % |
| Ulusal | 50 | 74,6 |
| Uluslararası | 17 | 25,4 |
| Toplam | 67 | 100 |
Çizelge 5’te belirtildiği üzere çalışmaya dahil olan katılımcıların %74.6’ı ulusal hakem, % 25,4’ü uluslararası titre sahiptir.
Çizelge 6: Faal Hakemlik Yıl Süresi Durumu
| Değişkenler | N | % |
| 5-10 Yıl | 8 | 11,9 |
| 11-15 Yıl | 10 | 14,9 |
| 16-20 Yıl | 29 | 43,30 |
| 21-25 Yıl | 14 | 20,9 |
| 26-30 Yıl | 5 | 7,5 |
| 31-35 Yıl | 1 | 1,5 |
| Toplam | 67 | 100 |
Çizelge 6’da belirtildiği üzere çalışmaya dahil olan katılımcıların % 43,30’u 16-20 yıl faal hakemlik süresinde olduğu görülmektedir.
Çizelge 7: Müsabakayı İzleme Tercih Dağılımı
| Değişkenler | N | % |
| Spor Salonundan | 28 | 41,80 |
| Televizyondan | 36 | 53,70 |
| IP TV’den | 3 | 4,5 |
| Toplam | 67 | 100 |
Çizelge 7’de belirtildiği üzere çalışmaya dahil olan katılımcıların % 41,80’ü spor salonundan, % 53,4’ü televizyondan ve % 4,5’i IP TV’den müsabakaları izlemeyi tercih ettiği görülmektedir. Katılımcıların daha oranla müsabakaları televizyondan izlemeyi tercih ettiği görülmektedir.
Çizelge 8: Spor Bilimleri Üzerine Yükseköğretim Mezuniyet Durumu
| Değişkenler | N | % |
| Evet | 14 | 20,9 |
| Hayır | 53 | 79,1 |
| Toplam | 67 | 100 |
Çizelge 8’de belirtildiği üzere çalışmaya dahil olan katılımcılar %79,10 oranla Spor Bilimleri Üzerine Yükseköğretim Mezunu olmadığı görülmüştür.
Katılımcıların GDS Değerlendirme Anket Verisinin Frekans, Yüzde ve Ortalama Bulguları
Katılımcılara 5’li likert ölçekli 20 adet sorudan oluşan GDS’yi değerlendirme anketi yönetilmiştir.
Çizelge 9: Görüntülü Değerlendirme Sistemi 3. Anket Sorusu Frekans, Yüzde ve Ortalama Değerleri
| 3. GDS Sorusu | N | % | O |
| Hiç Katılmıyorum | 0 | 0,0 | |
| Katılmıyorum | 0 | 0,0 | |
| Kararsızım | 2 | 3,0 | 4,87 |
| Katılıyorum | 5 | 7,5 | |
| Kesinlikle Katılıyorum | 60 | 89,6 | |
| Toplam | 67 | 100 |
“Görüntülü Değerlendirme Sistemi (GDS), maç seyrine olumlu katkı sağlar.” sorusuna katılımcıların verdiği cevapların frekans, yüzdelik ve ortalama dağılımı Çizelge 11’de belirtilmiştir.
Çizelge 10: Görüntülü Değerlendirme Sistemi 4. Anket Sorusu Frekans, Yüzde ve Ortalama Değerleri
| 4. GDS Sorusu | N | % | O |
| Hiç Katılmıyorum | 0 | 0,0 | |
| Katılmıyorum | 0 | 0,0 | |
| Kararsızım | 1 | 1,5 | 4,82 |
| Katılıyorum | 10 | 14,9 | |
| Kesinlikle Katılıyorum | 56 | 83,6 | |
| Toplam | 67 | 100 |
“Ülkemizde uygulanan GDS’yi yararlı bulurum.” sorusuna katılımcıların verdiği cevapların frekans, yüzdelik ve ortalama dağılımı Çizelge 12’de belirtilmiştir.
Çizelge 11: Görüntülü Değerlendirme Sistemi 9. Anket Sorusu Frekans, Yüzde ve Ortalama Değerleri
| 9. GDS Sorusu | N | % | O |
| Hiç Katılmıyorum | 1 | 1,5 | |
| Katılmıyorum | 0 | 0,0 | |
| Kararsızım | 3 | 4,5 | 4,63 |
| Katılıyorum | 15 | 22,4 | |
| Kesinlikle Katılıyorum | 48 | 71,6 | |
| Toplam | 67 | 100 |
“GDS ile oynanan maçlarda hakemlerin müsabakada daha rahat olduğunu gözlemlerim.” sorusuna katılımcıların verdiği cevapların frekans, yüzdelik ve ortalama dağılımı Çizelge 17’de belirtilmiştir.
Çizelge 12: Görüntülü Değerlendirme Sistemi 10. Anket Sorusu Frekans, Yüzde ve Ortalama Değerleri
| 10. GDS Sorusu | N | % | O |
| Hiç Katılmıyorum | 1 | 1,5 | |
| Katılmıyorum | 0 | 0,0 | |
| Kararsızım | 0 | 0,0 | 4,85 |
| Katılıyorum | 6 | 9,0 | |
| Kesinlikle Katılıyorum | 60 | 89,6 | |
| Toplam | 67 | 100 |
“GDS, maç veya set sonucuna etki edebilecek sayılardaki hatalı kararları en aza indirir.” sorusuna katılımcıların verdiği cevapların frekans, yüzdelik ve ortalama dağılımı Çizelge 18’de belirtilmiştir.
Çizelge 13: Görüntülü Değerlendirme Sistemi 13. Anket Sorusu Frekans, Yüzde ve Ortalama Değerleri
| 13. GDS Sorusu | N | % | O |
| Hiç Katılmıyorum | 0 | 0,0 | |
| Katılmıyorum | 1 | 1,5 | |
| Kararsızım | 5 | 7,5 | 4,58 |
| Katılıyorum | 15 | 22,4 | |
| Kesinlikle Katılıyorum | 51 | 68,7 | |
| Toplam | 67 | 100 |
“GDS, oyun kalitesi yüksek olan müsabakalarda set veya maç sonucuna doğrudan olumlu etkisi vardır.” sorusuna katılımcıların verdiği cevapların frekans, yüzdelik ve ortalama dağılımı Çizelge 21 ’de belirtilmiştir.
Çizelge 14: Görüntülü Değerlendirme Sistemi 17. Anket Sorusu Frekans, Yüzde ve Ortalama Değerleri
| 17. GDS Sorusu | N | % | O |
| Hiç Katılmıyorum | 1 | 1,5 | |
| Katılmıyorum | 1 | 1,5 | |
| Kararsızım | 0 | 0,0 | 4,76 |
| Katılıyorum | 9 | 13,4 | |
| Kesinlikle Katılıyorum | 56 | 83,6 | |
| Toplam | 67 | 100 |
“Hakemlerin, özellikle maçın en zor anlarında karar vermeleri açışından işlerini kolaylaştırır.” sorusuna katılımcıların verdiği cevapların frekans, yüzdelik ve ortalama dağılımı Çizelge 25’te belirtilmiştir.
TARTIŞMA
Ülkemizde ve dünyada voleybolun popülaritesi günden güne ve hızla artmaktadır. İzlenebilirliği son derece yüksek olan voleybol branşının teknolojik yardımcılarla desteklenmesi, oyunun adil bir şekilde oynanmasına ve dolayısıyla seyir zevkinin artmasına katkıda bulunmaktadır.
Bu çalışmada, A ve AB Klasman Voleybol Hakemlerinin Görüntülü Değerlendirme Sisteminden duydukları memnuniyet durumları incelenmiştir.
Çalışmanın bulguları incelendiğinde; A ve AB Klasman Voleybol Hakemlerinin % 91,1’nin Görüntülü Değerlendirme Sistemi’nin maç seyrine olumlu katkı sağladığı bulunmuştur. Literatüre bakıldığında, voleybol hakemlerinin Görüntülü Değerlendirme Sisteminden memnuniyetleri ile ilgili herhangi bir çalışmaya rastlanmamaktadır. Yapılan çalışmalara bakıldığında, Çevik, (2022) seyircilerin bakış açısına göre GDS’yi incelediği çalışmada da seyircilerin % 89,9’nun Görüntülü Değerlendirme Sistemi’nin maç seyrine olumlu katkı sağladığı sonucuna varmıştır.
Çalışmamızda A ve AB Klasman Hakemlerinin % 98,5’nin ülkemizde uygulanan GDS’nin müsabakalarda kullanımının yararlı olduğu tespit edilmiştir. Konuyla ilgili olarak Altıntaş, (2022) Görüntülü Değerlendirme Sisteminin hakemlerin karar verme durumlarına etkisini araştırdığı çalışmasında, GDS’nin voleybol karşılaşmalarına objektif bir şekilde yönetilmesine yardımcı olduğunu ve bu sistemin kullanımının hakemler tarafından yararlı bulunduğunu belirtmiştir. Yapılan farklı çalışmalara bakıldığında Çevik, (2022) seyircilerin bakış açısına göre GDS’yi incelediği çalışmada ise seyircilerin % 86,4’ünün “Ülkemizde kullanılan GDS’yi yararlı bulurum” sorusuna olumlu yanıt verdiklerini belirtmiştir. Çalışmamızda hakemlerin % 94’ü GDS ile oynanan karşılaşmalarda hakemlerin müsabakada daha rahat olduklarını gözlemledikleri tespit edilmiştir. (Vangphumyai, 2016) yaptığı çalışmada da çalışmamız ile benzer sonuçlar bulunmuştur. Bu çalışmada, hakem kararına GDS inceleme talebi hakkı bulunduğunda, hakemlerin daha rahat oldukları ve yanlış veya tartışmalı karar verme olasılıklarının daha düşük olduğu belirtilmiştir. Konu hakkında yapılan farklı çalışmalara bakıldığında, Çevik, (2022) seyircilerin bakış açısına göre GDS’yi incelediği çalışmada ise katılımcıların %74,4’ü “GDS ile oynanan karşılaşmalarda hakemlerin müsabakada daha rahat olduklarını gözlemlerim” sorusuna olumlu yanıt verdiklerini belirtmiştir.
Çalışmamızda, hakemlerin % 98,6’sı GDS’nin, maç veya set sonucuna etki edebilecek sayılardaki hatalı kararları en aza indirdiğini belirttikleri tespit edilmiştir. Yapılan diğer çalışmalarda da benzer sonuçlar karşımıza çıkmaktadır. (Altıntaş, 2022) yaptığı çalışmada araştırmaya katılan voleybol hakemlerinin %90’ının GDS’nin karşılaşma yönetimine olumlu etkilerinin olduğunu belirtmiştir. Konu hakkında yapılan farklı çalışmalara bakıldığında, Çevik, (2022) seyircilerin bakış açısına göre GDS’yi incelediği çalışmada “ GDS’nin, maç veya set sonucuna etki edebilecek sayılardaki hatalı kararları en aza indirir.” sorusuna seyirci katılımcıların % 93,2’si olumlu yanıt verdiklerini belirtmiştir.
Çalışmamızda, hakemlerin % 91,1’nin GDS’nin oyun kalitesi yüksek olan müsabakalarda set veya maç sonucuna doğrudan olumlu etkilediğini, % 97’sinin ise GDS’nin hakemlerin özellikle maçın en zor anlarında karar vermeleri açışından işlerini kolaylaştırdığını belirttikleri tespit edilmiştir. Yapılan diğer çalışmalara bakıldığında, (Ghezelsefloo & Alavi, 2022) teknolojik destekli görüntü sistemlerinin hakemlerin karar vermelerini daha kolaylaştırdığı ve daha güvenli karar vermelerine yardımcı olduğunu belirtmişlerdir. Konu hakkında yapılan farklı çalışmalara bakıldığında, Çevik, (2022) seyircilerin bakış açısına göre GDS’yi incelediği çalışmada ise seyirciler tarafından “ GDS’nin oyun kalitesi yüksek olan müsabakalarda set veya maç sonucuna doğrudan olumlu etkiler.” sorusuna % 86,3, “GDS’nin hakemlerin özellikle maçın en zor anlarında karar vermeleri açısından işlerini kolaylaştırır” sorusuna % 93,4 olumlu yanıt verdikleri belirtilmiştir.
SONUÇ VE ÖNERİLER
Voleybol müsabakalarında koç ve başhakem katılımcıların talebiyle hakkın teslimi ile doğru yönetim gerçekleştirilmesi adına oyun ve top hareketlerinin görüntülerini yeniden izlenmesini sağlayan Görüntülü Değerlendirme Sistemi 2015 yılından itibaren ülkemizde kullanılmaktadır.
Sonuç olarak, Türkiye Voleybol Federasyonu en üst seviye liglerinden Efeler Ligi ve Sultanlar Ligi karşılaşmalarını yöneten hakemlerin Görüntülü Değerlendirme Sisteminden memnuniyetin yüksek oldukları, hakem hatalarını azalttığı, hakkın doğru katılımcıya dağıtılmasını sağladığı ve sistemin önemli seviyede voleybola olumlu katkısı olduğu A ve AB Klasman Voleybol Hakemlerinden elde edilen anket verileriyle anlaşılmıştır. GDS talebi inceleme sırasında oluşan bekleme süresi makul bekleme süresinin üstünde olduğu durumlarda, elde edilen verilere göre oyundaki ritmin düşmesine neden olduğu belirlenmiştir. Voleybol antrenörlerinin, rakibin yüksek performansını duraklatmak için taktik olarak GDS talebinde bulunmasının önüne geçilmesi adına hakemlere bu tür talepleri kabul etmeme yetkisi verilmesinin uygun olacağı söylenebilinir. Bu bekleme süresinin azaltılmasına yönelik, çözümler geliştirilmesi önerilmektedir. Takımların set içerisinde GDS kullanma hakkı sayısı, salonda bulunan skor tabelasında belirtilmesi sağlanabilinir. Hücum vuruşu ve blok sayılarıyla sonuçlanan rallilerin sonunda, takımlar tarafından talep edilen file teması kontrolünde oyuncuların fileye temasının oyun dışı olmasından önce mi sonra mı olduğu tartışmalara yol açmaktadır. Bu tartışmaların önüne geçilmesi maksadıyla salona ve yayıncı kuruluşa aktarılan görüntüde hem topun oyun dışı olduğu hem de oyuncuların fileye temas ettiği görüntünün bir karede yer verilerek sunulması önerilmektedir. Efeler ve Sultanlar ligi Play-Off Final Etabı karşılaşmalarında inceleme süresini azaltmaya yönelik katkısı olacağı ön görülmesi nedeniyle GDS Hakemi görevlendirilmesi daha faydalı olabileceği söylenebilir.
Kaynakça
Akarçeşme, C., Aka, H., Aktuğ, Z. B., İbiş, S., & Altundağ, E. (2023). Voleybolda uygulanan görüntülü değerlendirme sistemi üzerine bir analiz. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 28(1) 73-77.
Altıntaş, N. (2022). Türkiye Voleybol Federasyonu üst ligleri tarafından kullanılan görüntü değerlendirme sisteminin hakemlerin karar verme durumlarına etkisi (Yüksek Lisans Tezi). YÖK Tez Merkezi.
Aracı, H. (2001). Lise beden eğitimi ders programları. Ankara: Nobel Yayınları.
Beyaztaş, E. (2019). İstanbul’da görev yapan futbol hakemlerinin müsabaka öncesi ve müsabaka sonrası kaygı düzeylerinin analizi. (Yüksek Lisans Tezi). YÖK Tez Merkezi.
Çevik, R. (2022). Seyirci bakış açısına göre salon voleybolunda görüntülü değerlendirme sisteminin incelenmesi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 161-176.
Fröhner, B. (1999). Voleybol oyun kuramı ve alıştırmaları. (A. Cengiz, Çev.) ANKARA: Bağırgan Yayımevi.
Ghezelsefloo, H., & Alavi, S. (2022). The Impact of event-based sports technologies on the training and career development of referees in Iran volleyball super league. Technology of Education Journal, 351-362.
Gökdemir, K., & Karaküçük, S. (1996). Güreş hakemlerinin boş zaman anlayışları üzerine bir araştırma. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 1(4), 65-73.
Koçak, Ç. V. (2019). Voleybol hakemlerinin hakem öz yeterlik düzeylerinin incelenmesi. SPORMETRE Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 17(2), 33-40.
Pepe, H., Filiz, K., Pepe, K., & Can, S. (1999). Futbol hakemlerinin hakemlik geçmişleri ve sporculuk geçmişlerinin tutarı karar vermedeki etkisi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi.
Şahin, M. (2009). Spor Ahlakı ve Sorunları. Evrensel Basım Yayın. 2. Basım. İstanbul. Şahin, M. (2018). Sporda Etik Değer. Spor Yayınevi ve Kitabevi. Ankara.
Tükenmez, A. (2021). Yeni normal ve spor. Ankara: Nobel Yayınları.
TVF Hakemlik Rehberi ve Talimatları. (2023, 10 18). Türkiye Voleybol Federasyonu: https://www.tvf.org.tr/_dosyalar/MHGK_Belgeler/hakemlik_rehberi_ve_talimatlari_2020_yeni.pdf adresinden alındı
Vangphumyai, H. (2016). Referees home bias before and after challenge system: the case study of international volleyball league. Thammasat University.
Copyright © 2015-2023 by European Journal of Physical Education and Sport Science. All rights reserved.
Kaynağın orijinal metnine ulaşmak için tıklayınız.
